by
دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و اقتصاد
تحت عنوان
راه‌کارهای مبارزه با فقر اقتصادی بر اساس کلام و سیره عملی امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) جهت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
استاد راهنما: دکتر سید عدنان لاجوردی
استاد مشاور: دکتر محمد مهدی عسکری
شهریور 1393
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
بحث درباره پدیده فقر، شناخت عوامل و راه مبارزه با آن از زمان‌های دور موردتوجه مکاتب، صاحب‌نظران و تا حدودی حکومت‌ها بوده است. شاید به‌ندرت بتوان مسئله‌ای مانند آن یافت که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یک جامعه دخالت داشته باشد. در بین ائمه معصومین (ع) تنها برای وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) امکان حاکمیت حکومت اسلامی فراهم شد و مبارزه با فقر یکی از برنامه‌های اصلی ایشان در مدت حکومتشان بود. حضرت (ع)پس از پنج سال مبارزه با فقر در نهایت، وضعیت معیشتی مردم کوفه را این‌گونه بیان کردند: ما أَصْبَحَ بِالْکوفَةِ أَحَدٌ إِلَّا نَاعِماً إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً لَیأْکلُ الْبُرَّ وَ یجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَات «تمام مردم کوفه دارای زندگی مرفهی هستند، حتی پایین‌ترین افراد نان گندم می‌خورند و خانه و سرپناهی دارند و از آب آشامیدنی گوارایی (آب فرات) می‌آشامند.» (ابن شهر آشوب، 1379 ق، ج 2، ص 99). و این به معنای ریشه‌کن کردن فقر و رساندن جامعه به رفاه عمومی است حال سؤال این است که امیرالمؤمنین (ع) در مدت حکومتشان چه راه‌کارهایی را به کار بسته و جامعه را به رفاه عمومی رساندند؟
روش تحقیق در این نوشتار «روش کتابخانه‌ای» و «تحلیل متن» است که با بهره‌گیری از کتب حدیثی و سیره عملی حضرت علی (ع) ابتدا پدیده فقر از دیدگاه ایشان شناسایی‌شده، در مرحله بعد راه‌کارهایی که حضرت (ع) در مدت حکومتشان برای مبارزه با فقر به کار بردند، از احادیث و سیره عملی ایشان استخراج شد و درنهایت راه‌کارهایی اجرایی جهت مبارزه با فقر جهت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس حکمت علوی پیشنهاد داده شد.
نتایج نشان می‌دهد که برای ریشه‌کن کردن فقر باید راه‌حل جامعی را در پیش گرفت و راه‌کارهایی با رویکردهای سه‌گانه توسعه و رونق تولید، آموزش و فرهنگ‌سازی، برقراری عدالت و توزیع عادلانه را در این راستا به کار بست.
کلیدواژه‌ها
فقر، فقرزدایی، رفاه عمومی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
1-1- بیان مسأله و موضوع تحقیق. 10
1-3- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق. 11
1-6- پیشینه مطالعاتی تحقیق. 13
1-7- مشکلات و محدودیت‌های تحقیق. 18
فصل دوم: بررسی مفهوم فقر و انواع آن از دیدگاه اقتصاد اسلامی و سایر مکاتب اقتصادی.. 19
2-1-2-1- مفهوم فقر در مکاتب اقتصادی.. 22
جدول 2-1- درصد افراد زیر خط فقر در سال 2010. 27
2-1-2-2- مفهوم فقر در اسلام. 28
2-2-1- انواع فقر در مکاتب اقتصادی.. 31
2-2-1-1- فقر مطلق و فقر نسبی.. 31
2-2-1-2- فقر دائمی و فقر موقتی.. 34
2-2-1-3- فقر موردی و فقر فراگیر. 34
2-2-1-4- فقر مادی و فقر معنوی (فرهنگی) 35
2-2-2-2- فقر واقعی و حقیقی.. 36
2-3-1- مذمت فقر اقتصادی در روایات.. 42
2-3-2- مدح فقر اقتصادی در روایات.. 44
2-3-3- حل تعارض بین روایات مدح و ذم فقر. 45
فصل سوم: علل و پیامدهای فقر از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) 50
3-1- علل به وجود آمدن فقر از دیدگاه حضرت (ع) 51
3-1-1-1- عدم شکرگزاری و عدم استفاده بهینه از منابع. 52
3-1-1-2- حرص مال و ترک قناعت.. 52
3-1-1-3- اسراف و ترک میانه‌روی.. 53
3-1-2-1- عدم پرداخت حقوق واجب الهی.. 55
3-1-2-2- ستمکاری، ظلم و تضییع حقوق. 56
3-1-3-1- مالکیت‌های کلان اراضی و تیول‌داری حاکمان. 57
3-1-3-2- بی‌عدالتی و بی‌تقوایی مسئولین.. 59
3-1-3-3- فقدان تخصّص و عدم استفاده بهینه از منابع. 65
3-1-3-4- سوء تدبیر و بی‌دقتی.. 67
3-1-3-5- بی‌اعتنایی به حال فقرا و شرکت ندادن مستضعفان تصمیم‌گیری‌ها 71
3-1-4-1- تنبلی و سستی در کارها 73
3-1-4-2- سوء تدبیر و بی‌دقتی (در نحوه مصرف) 76
3-1-4-3- درخواست از غیر خدا 77
3-2- پیامدهای فقر از دیدگاه حضرت (ع) 80
3-2-1- ایجاد نقصان در دین و تمایل به کفر. 80
3-2-5- ایجاد دشمنی و پرخاشگری در جامعه. 86
فصل چهارم: شیوه‌های مبارزه با فقر در کلام و سیره عملی حضرت (ع) 90
4-1- راه‌کارهای مبارزه با فقر در نظر اقتصاددانان و اندیشمندان غیر مسلمان. 91
4-2- راه‌کارهای مبارزه با فقر در کلام و سیره عملی امیرالمؤمنین (ع) 94
4-2-1- راه‌کارهای ساختاری و زیربنایی.. 95
4-2-1-1- اصلاحات در نظام تولید. 95
4-2-1-2- اصلاحات در نظام توزیع. 111
4-2-1-3- اصلاحات در نظام مصرف.. 115
4-2-1- راه‌کارهای موردی و روبنایی.. 125
4-2-2-1- دستگیری از نیازمندان از طریق واجبات و مستحبات مالی.. 125
4-2-2-2- برقراری عدالت و عدم تبعیض… 129
4-2-2-3- نقش الگویی حضرت (ع) در زندگی شخصی.. 134
فصل پنجم: راه‌کارهای فقرزدایی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس حکمت علوی.. 143
5-1- بررسی وضعیت توزیع درآمد و فقر در ایران طی سال‌های اخیر. 144
5-1-2- نسبت پراکندگی (نابرابری) 146
5-1-4- شاخص‌های نابرابری خانوارهای کشور در طول 80 تا 91. 147
جدول 5-1- ضریب جینی و سهم هزینه ناخالص سرانه هر دهک در سال‌های 91- 1380 (دهک وزنی) 148
5-2- آسیب‌شناسی برنامه‌های فقرزدایی در برنامه‌های توسعه. 150
5-3- الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در کلام مقام معظم رهبری (دام ظله) 160
5-3-1- هدف از تدوین الگوی پیشرفت.. 160
5-3-3- مفهوم الگوی پیشرفت.. 160
5-3-4- جایگاه الگوی پیشرفت.. 161
5-3-5- زمان تدوین الگوی پیشرفت.. 162
5-3-6- مجریان تدوین الگوی پیشرفت.. 162
5-4-1- راه‌کارهایی با رویکرد توسعه و رونق بخشی به تولید. 165
5-4-1-1- اشتغال‌زایی و جلوگیری از بیکاری.. 165
5-4-1-2- حمایت از کشاورزی.. 166
5-4-2- راه‌کارهایی با رویکرد فرهنگ‌سازی و آموزش… 171
5-4-2-2- استفاده از رسانه‌های جمعی.. 179
5-4-2-3- بازبینی مفاد درسی و برگزاری دوره‌های آموزشی.. 180
5-4-3- راه‌کارهایی با رویکرد توزیع عادلانه و برقراری عدالت.. 181
5-4-3-1- توازن اقتصادی و توزیع عادلانه. 182
5-4-3-2- نقش دولت در برقراری عدالت و رفع بی‌عدالتی.. 202
فصل ششم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.. 207
6-1- نگاهی كلی به این تحقیق: روند و خلاصه فصول قبل. 208
6-1-1- بررسی مفهوم فقر و انواع آن (فصل دوم) 208
6-1-3- علل فقر، پیامدها و راه‌کارهای مبارزه آن از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) (فصل سوم و چهارم) 210
فهرست نمودارها و جداول
جدول 5-1- ضریب جینی و سهم هزینه ناخالص سرانه هر دهک در سال‌های 91- 1380 (دهک وزنی) 148
نمودار 5- 1- ضریب جینی کل کشور 91-1380. 149
نمودار شماره 5-2- سهم ده درصد ثروتمندترین به ده درصد فقیرترین.. 150
نمودار 5-3 – رویکردهای راه‌کارهای امیرالمؤمنین (ع) 164
مقدمه
فقر[1]، یکی از گسترده‌ترین مشکلات جوامع انسانی است و عمری به درازای زندگی بشر دارد. از زمانی که بشر، پا به عرصه گیتی نهاده است، خویش را با این پدیده فراگیر، روبه‌رو دیده است. فقر در اشکال مختلف و به درجات متفاوت، در همه جوامع انسانی یافت می‌شود و در جوامع توسعه یافته، از دامنه گسترده‌تری برخوردار است. از سوی دیگر، وجود فقر- خصوصاً اگر گستردگی زیادی نیز داشته باشد- غالباً زمینه‌ساز بروز انحرافات اجتماعی و بستر مناسبی برای وقوع جرم و جنایت است.
مورد استفاده قرار نگرفتن امکانات بالقوه اقتصادی، فقدان سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری، کمبود تقاضا برای نیروی کار، پایین‌بودن دستمزدها و رشد اقتصادی منفی، از آثار اقتصادی فقر است؛ این آثار در سطح کلان به وابستگی اقتصادی که اغلب با وابستگی سیاسی همراه است، می انجامد.
فقر که نمودی از توسعه نیافتگی است، مشکلات مختلفی را در ابعاد گوناگون برای جوامع به بار می‌آورد از این روست که موضوع فقر از سوی تمامی کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه نیافته دارای اهمیت فراوان بوده و برای از بین بردن یا کاهش وسعت آن برنامه‌های ویژه‌ای را اجرا می‌کنند. برخی پایین‌بودن رشد اقتصادی را علت اصلی فقر دانسته و بالا بردن تولید ملی را برای مقابله با فقر پیشنهاد داده‌اند. عده‌ای دیگر بی‌عدالتی را عامل گسترش فقر دانسته‌اند و تلاش جوامع برای برقراری عدالت شرط لازم برای ریشه‌کن کردن فقر توصیه کرده‌اند.
ادیان و مذاهب و مکتب فکری هر یک به فراخور خود برای حل مشکل فقر راه‌هایی فراروی بشر نهاده‌اند. رهبران دینی به فقر با دیده از میان برنده فضایل انسانی و کرامت‌های اخلاقی می‌نگرند. امیرالمؤمنین علی (ع) در این باره خطاب به فرزند بزرگوار خویش امام حسن مجتبی (ع) می‌فرمایند: لَا تَلُمْ إِنْسَاناً یطْلُبُ قُوتَهُ فَمَنْ عَدِمَ قُوتَهُ کثُرَ خَطَایاه (نوری، 1408 ق، ج 13، ص 14) «فرزندم، انسانی را که به دنبال روزی خویش است ملامت مکن، زیرا کسی که هیچ نداشت لغزش‌هایش بسیار خواهد شد.»
بدین ترتیب چهره تیره و تار فقر بر ارزش‌های انسانی سایه‌ای سنگین انداخته، آنان را به فراموشی می‌سپرد. با مطالعه مبانی اسلامی، حتی به صورت اجمالی نیک روشن می‌شود که اسلام در تمامی عرصه‌ها جامعیت داشته و مدعی مبارزه با همه ناهنجاری‌ها و کاستی‌ها و از جمله با فقر است و با علل و عوامل آن نیز به نبردی سترگ برخاسته است زیرا در اصل و فرع و تا کوچک‌ترین احکام خود، در تضاد با مترفان، مسرفان و مستکبران و متکاثران است.
در این نوشتار، سعی می‌کنیم نگاهی هرچند گذرا به پدیده فقر و ریشه‌های آن افکنده، سازوکار مقابله با این معضل اجتماعی را بررسی کنیم. اعتقاد بر این است که جهت دستیابی به رفاه حداقلی عموم مردم، می‌بایست از راه‌کارهایی که امیرالمؤمنین (ع) در مدت حکومتشان به کار بسته و جامعه را به رفاه عمومی[2] رساندند، بهره برد؛ زیرا آن حضرت (ع) برای بهبود وضعیت زندگی مردم تلاش فراوان کردند که نتیجه آن ارتقای سطح زندگی مردم کوفه بود، چنان‌که خود حضرت (ع) وضعیت معیشتی مردم کوفه را این‌گونه بیان کردند: ما أَصْبَحَ بِالْکوفَةِ أَحَدٌ إِلَّا نَاعِماً إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً لَیأْکلُ الْبُرَّ وَ یجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَات «تمام مردم کوفه دارای زندگی مرفهی هستند، حتی پایین‌ترین افراد نان گندم می‌خورند و خانه و سرپناهی دارند و از آب آشامیدنی گوارایی (آب فرات) می‌آشامند.» (ابن شهر آشوب، 1376، ج 1، ص 367).
امید است که نتایج حاصل از این تحقیق در ایجاد فضای بهتر برای زندگی موفق بوده و نقش اساسی در تأمین نیازهای اساسی[3] همه طبقات جامعه ایفا نماید.
-1- بیان مسأله و موضوع تحقیق
بحث درباره پدیده فقر، شناخت عوامل و راه مبارزه با آن از زمان‌های دور مورد توجه مکاتب، صاحب‌نظران و تا حدودی حکومت‌ها بوده است. شاید به ندرت بتوان مسأله‌ای مانند آن یافت که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یک جامعه دخالت داشته باشد.
فقر را می‌توان به غده‌ای سرطانی تشبیه کرد که اگر درمان نشود، تمام پیکره جامعه را در برمی‌گیرد و از پای درمی‌آورد. اگر چه تا کنون کتاب‌ها، مقالات و راه‌کارهای زیادی برای مبارزه با فقر ارائه شده، اما کماکان محرومیت‌زدایی از اهداف همه نظام‌ها و مکتب‌ها شمرده می‌شود؛ هر چند درباره رسیدن به آن اختلاف وجود دارد.
اسلام، چون دیگر ادیان و مکاتب، به این مسأله اهمیت داده و بر ریشه‌کن کردن فقر و تأمین رفاه عمومی به عنوان یک هدف اقتصادی تأکید کرده است. مطالعه زندگانی اهل‌بیت (ع) که الگوهای تمام عیار و عینی عمل به دستورات دین اسلام هستند می‌تواند ما را با عکس‌العمل صحیح در برابر مشکلات اجتماعی و اقتصادی آشنا کند. و از آنجایی که در بین ائمه معصومین (ع) تنها برای وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) امکان حاکمیت حکومت اسلامی فراهم شد، شایسته است در سیره ایشان بیشتر تأمل کنیم تا نکات و راه‌کارهای مناسب‌تری در زمینه حل مشکلات اقتصادی به دست آوریم. اگرچه دوران حکومت ایشان کوتاه و توأم با حوادث زیادی چون جنگ‌های داخلی بود، اما اوضاع اجتماعی و اقتصادی جامعه همواره تحت‌نظر حضرت (ع) بود و با تدابیر و سیاست‌های سنجیده سعی در رشد و شکوفایی کشور داشتند.
از طرفی بنا بر فرمایشات مقام معظم رهبری (دام ظله) الگوهای توسعه امروز جهان غرب، برگرفته از مبانی غربی خودشان است و پیروی از آن الگوها بسیار خطرناک بوده و ضررهای جبران‌ناپذیری برای ما به دنبال خواهد داشت. (مقام معظم رهبری، 1386) لذا باید درصدد طراحی یک الگوی اسلامی برای توسعه کشورمان باشیم.
تعداد صفحه : 242
قیمت :14700 تومان
بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت : * serderehi@gmail.com
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.
[add_to_cart id=149435]
