پایان نامه درباره استرس شغلی/:مدل­های استرس شغلی

توسعه مدل­های استرس شغلی

به دلیل پیچیدگی پدیده استرس، تحقیقات استرس به توسعه تعدادی از مدل­های چگونگی ایجاد استرس شغلی منتهی شد. این مدل برگرفته از تلاش­های اولیه در مورد نظریه­های استرس در سطوح مدل­های شناختی، سایکولوژی و فیزیولوژیکی پاسخ­های استرس بود.

6-2- نقش سایکولوژیکی شناختی در مدل­های استرس

یک اصل مهم و اساسی از مدل­های شناختی استرس این است که فرایند درک و تعبیر دنیای خارج چگونگی وضعیت روانی را تبیین می­کند و خطراتی چون بیماری قلبی و عروقی را به دنبال دارد. اثرات روانی استرس از طریق فشار کاری تحلیل می­شود. دیدگاه شناختی – روانی (بار کاری) را اینگونه تعریف می­کند:
«تمامی اطلاعاتی که کارمند برای انجام وظایف نیاز دارد بداند و درک کند».
فشار کاری زمانی رخ می­دهد که فرایند ورود اطلاعات به فرد بیش از توانایی­های وی است. این مدل­ها بر فشار کاری، مشکلات ارتباطی و ذهنی تأکید می­ورزند. دیدگاه سایکولوژی تمایل دارد نقش استرس­ورهای فعال کاری را کاهش دهد و به جای آن بر اهمیت برآورد فرد از موقعیت تأکید نماید. اگر چه این رویکرد هنگامی که امکان اصلاح شرایط وجود دارد مفید است ولی زمانی که نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در موقعیت باشد این دیدگاه جایی ندارد.

7-2- نظریه­های فیزیولوژیکی استرس

نظریه­های پاسخ فیزیولوژیکی استرس بر دو مکانیسم تأکید می­ورزد.

• پاسخ مرکزی آدرنال[1] با دخالت اپی­نفرین[2] و نوراپی­نفرین[3]
• پاسخ قشر آدرنال[4] با دخالت کورتیزول[5]

پاسخ مقابله – مقابله کانن[6] بر تحریک قسمت مرکزی آدرنال و ترشح اپی­نفرین دلالت دارد. مکانیسم­های مرکزی آدرنال به عواملی مانند تحریک­پذیری شرایط، فشار زمانی به منظور افزایش عملکرد و درجاتی از موقعیت کار مثل چالش­های اقتدار پاسخ می­دهد.
پاسخ قشر آدرنال دوره­ای است و هنگامی فعال می­شود که فرد با استرس بیش از حد و خارج از کنترل، مواجه می­شود. هنری و استیفن[7] (1987)این رفتار را کاهش یا فقدان ارتباط اجتماعی توصیف کرده­اند که منجر به قطع و کاهش تعاملات اجتماعی می­شود.
سیستم­های کنترل بیولوژیکی شامل سیستم­های عصبی، قلبی وعروقی و سایکواندوکرین[8] است و بیماری مرتبط با استرس، فشارخون می­باشد.

8-2- مدل­های استرس[9]

مدل­های مختلفی جهت سهولت درک و توجیه چگونگی ایجاد استرس ارائه کرده­اند .درسال 1978کاکس[10] کلیه مدل­ها وتعاریف استرس را به سه گروه حساس تقسیم نمود:

• مدل­هایی که براساس پاسخ بنا گردیده­اند. این مدل­های استرس را به کمک واکنش و پاسخ فرد به عامل استرس­زا تعریف نموده­اند. مانند مدل سلیه که درادامه این مبحث مورد بررسی قرار می­گیرد.
• مدل­هایی که براساس محرک تعریف شده اند. این گروه از مدل­ها به استرس از منظر عامل ایجادکننده استرس نگاه می­کنند، فشارکاری زیاد یا سروصدای محیطی بامسوولیت های فرد و…
• مدل­های تعاملی: دراین نوع مدل­ها هم به عنوان محرک یعنی عامل استرس­زا، هم به پاسخ فرد، علایم و نشانه های استرس و هم به فاکتورهای مداخله­ای مثل ویژگی­های شخصیتی فرد توجه شده است.

امروزه به مدل­های تعاملی توجه بیشتری می­شود چرا که بصورت کامل­تری استرس را توصیف می­نمایند. در واقع مدل­های اخیر بگونه­ای به هر سه رأس مثلث استرس توجه می­نمایند.دراینجا برخی از مدل­های مشهور استرس را مورد بررسی قرار می­دهیم ( کران ول و جین ،بی­تا، ترجمه مهرآئین، 1373 ).

1-8-2- مدل مبتنی برمحرک[11]

این مدل بیان کننده این موضوع است که موقعیت­ها و محرکات طبیعی استرس­­زا هستند. اگر چه در بعضی از افراد منجر به پاسخ استرسی نمی­شوند. در این مدل استرس اصطلاحاً به محرکات معینی که از محیط بر فرد وارد می­شود و او را تحت تأثیر و فشار قرار می­دهد اطلاق می­شود.
هلمز[12]  و راهه[13] (1986) تلاش کرده­اند که موقعیت استرس­زا را با حوادث زندگی و نحوه برخورد افراد با این حوادث مشخص نمایند. بر طبق تحقیقات آنها حوادث استرس­زای زندگی شامل یک­سری موقعیت متنوع زندگی مانند طلاق، مرگ یک شخص مهم، پیشرفت، بیکاری و … بوده­اند.
[1] Adrenal
[2] Epinephrine
[3] Norepinephrine
[4] Adrenal cortex
[5] Cortisol
[6] Cannon
[7] Henry & Stephens
[8] Psycho endocrine
[9] Models of Stress
[10] Cox
[11] Stimulus Based model
[12] Holmes
[13] Rahe
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
بررسی رابطه استرس شغلی با رضایت شغلی پرستاران شاغل در بیمارستان­های شهر کرمانشاه در سال 1393