کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی مردم ایران قسمت هشتم

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

 

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

جِر خوردن-پاره شدن

 

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

 

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

 
افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

خر و پف-نگا. خرناس

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

 
دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)
تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

 

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

چشم انداختن-نگاه کردن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

جانور-کرم شکم و معده
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

 
انگشت‌شمار(کم، معدود)

به هم زدن-قطع رابطه کردن

جلز-نگا. جز
زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

 

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

خواب و خوراک-خورد و خواب

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن
پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

دُم گرفتن-پشت سر هم ایستادن
رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

 

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

دک و دنده-بالا تنه

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

 
خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی
حساب کشیدن-حساب خواستن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

داو-نوبت بازی

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

 

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

چل و چو-خبر دروغ-شایعه

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

 
رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

 

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

 

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

ریزه میزه-ریزه پیزه

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

برچسب زدن-تهمت زدن
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

زمین گذاشتن سر-مردن

 

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

چپه-کجی به یک سمت

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

رو انداز-لحاف

 

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح
آلکلی-معتاد به الکل

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

خش افتادن-خراش افتادن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)
چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

 

چلو صاف کن-آبکش

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

 

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)
حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

 

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

جهود ی-هودی-مقتصد

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

 
به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

چنبره زدن-حلقه زدن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

 

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

راست رو-رو به رو-مقابل

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

 
چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

پاره آجر-شکسته ی آجر

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

تار و مار-متفرق-پراکنده

دل قرصی-اطمینان
دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

اختر شمردن-شب‌بیداری

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

 
به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

از سر وا کردن(کاری را سرسری انجام دادن)

خواری و زاری-پریشان حالی

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

ددر رفتن-بیرون رفتن

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

چوغ-چوب
زرد گوش-بی رگ-ترسو

چرکو-آدم کثیف

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

دزد و حیز-نادرست و مکار

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

خواربار-ارزاق-خوراک

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

خاطر خواه-عاشق-دل باخته
تریاکی-معتاد به تریاک

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

 
چل ستون-شبستان مسجد

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

پیر شَوی-عمرت دراز باد
دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

 
دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده
پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

 

 

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

زیر چاق-حاضر-آماده

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
 

البرز(بلندقامت، دلیر)

 
بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو
تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

 

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس
آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه
چش شده ؟-او را چه شده است ؟

 

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

اختر شمردن(شب‌بیداری)

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

چرمی-از جنس چرم

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

 
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری
این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت
چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

روغن داغ-روغن گداخته
دست کم-حداقل

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر
از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق
پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

زهره کردن-بسیار ترساندن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

 

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن