کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 151

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

 

اُرد(درخواست، سفارش، دستور)

 

درد گرفتن دل از اسهال
 

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن
دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

پای چوب ایستادن-منتظر آغاز فروش در میدان یا بازار ماندن
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن
حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

جا-رختخواب-بستر

 
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

 

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

 
آی زرشک(آی زکی)

 
 

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

جهیزیه-نگا. جهیز

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

پاشیر-گودال پای شیر آب

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

دست کم-حداقل

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

زور-اجبار-الزام
خوردنی-غذا-قابل خوردن

 

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن
چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

 

 

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

 

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند

حاجی ارزانی-گران فروش

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

خیط کردن-نگا. خیت کردن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

 
دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

خنکای صبح-سحرگاه

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

چال افتادن-گود شدن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

 

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

تر دست-ماهر-شعبده باز

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)

پیله-مو

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

جلز و ولز-سوز و گداز

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

چرکوندی-لکه دار کثیف

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

 

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن
از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

رقاصی کردن-کارهای ناشایست و سبک کردن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

بی رگ-بی غیرت-بی حس

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

 
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

باجی-خواهر-زن ناشناس
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

جرینگ-صدای سکه های پول

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن
دُوال پا-آدم سمج

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی
خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

خودسر-گستاخ-سرکش

 
دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند

 

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

پیاله فروشی-میخانه

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

آدم-نوکر

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن
بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن
افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

دو به هم زن-دو به هم انداز

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

چشم انداز-منظره

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

آبدست-ماهر-استاد

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

حرام و حرس-ریخت و پاش

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

حاشیه دار-کناره دار

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد
توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

دَدَر-بیرون-کوچه

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

اطفال باغ-گل‌های تازه

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

بنده منزل-خانه ی من

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)
بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن
دست من و دامن تو-دستم به دامنت
بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

پیه سوز- پی سوز

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی
 

 

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

چُر-ادرار

خم گرفتن-فنی از کشتی

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

تپلی-گرد و چاق

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

 
راستکی-واقعی

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

 

پات-بی آبرو-بی تربیت

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن
بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

دله-ظرف حلبی
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن
افسارگسیخته-سرکش

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

پا به فرار گذاشتن-گریختن

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن
دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

 

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

 

 

 

دندان تیز کردن-طمع کردن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن
چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

رد پا-جای پا-اثر

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

 

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو
دیم کاری-کشاورزی دیم
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

درگذشت-مرگ

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

 

از جنس چیزی بودن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

بی رگ-بی غیرت-بی حس

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

 
گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه
جوی خون راه انداختن-کشتار بسیار کردن

 

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

 

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

چک و چیل-لب و لوچه

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

دق مرگ-دق کش
آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

 

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

رومیزی-منسوب به میز

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد
از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی
اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

چَک-سیلی-کشید

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن
تند نویسی-سریع نویسی
به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
بالا آوردن-استفراغ کردن
آب شیراز-شراب

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

 

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن
اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

چپری آمدن-زود آمدن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

پر بودن خیک کسی-سیر بودن
به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن
پر روده-پرچانه-روده دراز

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت
 

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج
آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

باد گلو زدن-آروغ زدن

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

ته دار-پایه دار

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

جا-رختخواب-بستر

داو-نوبت بازی

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

رفتن با سر-نهایت شوق و اشتیاق برای انجام کاری

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

 

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

 

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

بنده منزل-خانه ی من

آب آتش مزاج(می سرخ)

 
بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

آمده-شوخی و لطیفه

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

 
بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

 

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)
داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر
دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

خاور زمین-قاره ی آسیا