منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 234

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

تنبان درآر-بی حیا-دریده
پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

 

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

دست فروشی-شغل دست فروش
دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

چوق-چوب-تومان

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

آب نخوردن(درنگ نکردن)
اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

پرداختی-مبلغ داده شده

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند
چوبک-خرده های چوب که برای شستن لباس به کار می رود

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن
دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

 

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

چوروک-چین و شکن

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن
پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

دبه کردن-دبه در آوردن
جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن
خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب
 

تردستی-مهارت-شعبده بازی

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

آبِ سیاه-نیمه کوری

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن
تخت و تبارک-با آسودگی خیال

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

حتم داشتن یق-ین داشتن
درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

 

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

پس افتاده-بچه ی کسی
چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

بی اشتها-بی میل به غذا

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

داو-نوبت بازی
چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

چرسی-آدم معتاد-افیونی

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

 

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد
چفت کردن-با زنجیر بستن
افتادگی-پریشانی-احتیاج

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

آتشِ بسته-طلا
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
 

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

 

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

 

 

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

 

دل رحم-مهربان

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

 

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

 

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

اوضاع احوال(وضع و حال)

 

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن(زندگی کسی را آشفته کردن، کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن)

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

حیوون-نگا. حیوان

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

پینکی رفتن-چرت زدن

 

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن
 

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

حق نشناس-نا سپاس

دله بازی-رفتار آدم دله

تره بار-میوه ها و سبزی ها

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

 

چرند گو-یاوه گو

بازار کوفه- بازار شام

زانویی-زانو

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

 
توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز
خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
پیش کردن در-بستن در

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

رمباندن-خراب کردن

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

بید خورده-کهنه و فرسوده

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

 

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

 

پینکی رفتن-چرت زدن
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

 
رکاب دادن-راهی جایی شدن
جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا
 

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن
پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

 

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن
 

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

تناسب داشتن (چیزی) به کسی
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

حلال واری-نگا. خلال وار

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)
شعله‌ی آتش

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه
زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

 
از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن

 

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن
از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

بازرس-مامور بررسی و کنترل

بی جا-نامناسب-بی مورد
دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی

 
از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)
از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند
تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

چیله-هیرم-خاشاک

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

زبان گز-چیز تند و تیز

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

پیش کردن در-بستن در

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

دست خوش !-آفرین

بی فکر-لاابالی-بی قید

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب
پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن
حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

دور دست-جایی دور

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

چَکه-شوخ و بذله گو

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

چاره ساز-خداوند

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

 
تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

خود را خوردن-رنج بردن

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

 

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

چرند اندر چرند-پرت و پلا

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

پیله-مو

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

دُوال پا-آدم سمج

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

چوغ-چوب

تک و توک-به ندرت-کمی

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

 

 

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن
 

دیر فهم-کند ذهن-کودن
بخار-توانایی-شایستگی

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

چَک-سیلی-کشید

حالا حالاها-مدت دراز

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

 

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

چپری آمدن-زود آمدن
بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

آکَل-آقای کربلایی

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

خروار-کنایه از مقدار زیاد

جایی-مستراح-توالت

جَرّ-کشمکش دعوا
رگ ترکی-تعصب نژادی

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

چار میخ-اذیت و آزار سخت

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

جَر-پیچ و خم راه
تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

ار زبان کسی-از قول کسی

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
آیَم سایَم-گاه‌کاهی

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
بزرگداشت-احترام-تکریم
اُق زدن-بالا آوردن

 

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن
جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن
دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن
رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

خدا کند-ای کاش

 

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

 

ارباب حجت(اهل منطق)

تن خواه-پول نقد-زر و مال

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد
پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

آب به چشم آمدن-طمع کردن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن
تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه
از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

چپری آمدن-زود آمدن

رجاله-اراذل و اوباش

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

زبان گز-چیز تند و تیز