منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 154

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

 

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

 

 

 

بدک-نه چندان بد

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن
دک و دهن-دک و پوز

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

شعله‌ی آتش

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

 

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

دوبلور-دوبله کننده

بوق سگ-بسیار دیر وقت
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

چسی درکن-آدم پر مدعا

ار زبان کسی-از قول کسی

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

بند-ریسمان-طناب-رشته

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

 

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

 
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

اُق زدن(بالا آوردن)
ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

 
دیر کرد-تاخیر-تعویق

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

 
چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

 

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

 

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

دوبلور-دوبله کننده

 

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

 

تعلیمی-عصای کوچک

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

چُس افاده-افاده ی بی جا

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند
 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

درد دل-غم و اندوه درونی

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

دلسردی-ناامیدی-یاس

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

دور از جناب ب-لانسبت

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

چینه-دیوار گلی
اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

خوب-کافی-بسیار

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

 

 

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

بد گل-زشت-بد ترکیب

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

 

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

حَب-قرص

رم دادن-رماندن-فراری دادن

آفتاب به آفتاب-هر روز

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

تنبل خان-تن پرور

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آبِ کبود-آسمان

 
بیرون رفتن-به توالت رفتن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

 
به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)
آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)
دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن
زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

دوری-ظرف غذاخوری پهن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

آکله فرنگی(سیفلیس)

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

 

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

جز زدن-ناله و زاری کردن

جز و ولز-نگا. جز و وز

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار
چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

 

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن
دق دلی-دق دل

 

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

پادگان-سربازخانه

 

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

پُرتابل-قابل حمل

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

اسب چوبین(تابوت)

 

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

 
ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده
آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

چنگ به دل نزدن-ارزش نداشتن-قابل اعتنا نبودن-جالب نبودن

تَپ تَپ-آواز خوردن چیزی به چیز نرم

 

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

چراغ باران-چراغانی

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

خرکار-پرکار

دست کج-نامطمئن-دزد

داو-نوبت بازی

 

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

 

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

چو-شایعه

زیر جلی-پنهانی-آهسته

حال کردن-لذت بردن

 

دیگ به سر-لو لو

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

خود را به نفهمی زدن-تظاهر به نفهمیدن کردن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
دولت سرا-تعبیری احترام آمیز از خانه ی کسی
راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

چشه ؟-او را چه شده ؟

 

خوش رو-زیبا-خندان
تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن
ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر

 

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت
زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

به جا آوردن-شناختن

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد
 

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

چین و خم-پیچ و تاب

دل قرصی-اطمینان

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

 

زیر جامه-زیر شلواری

 

 

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار
خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

 

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

آمده(شوخی و لطیفه)

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد
الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)
بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم
خجالتی-کم رو-پرحیا

چار نعل رفتن-تند رفتن-به تاخت رفتن
چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
آب به چشم آمدن(طمع کردن)

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

 

 

پر روده-پرچانه-روده دراز

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

دلداری دادن-تسلی دادن

تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو